„Piekło depresji polega na utracie nadziei”
Antoni Kępiński, „Melancholia”
„Depresja jest ślepa. Nie nawiązuje kontaktu, nie dostrzega możliwości pomocy, „weź się w garść” – mówią bliscy. To tak jakby człowiekowi bez nóg powiedzieć „pobiegaj sobie” Barbara Pietrkiewicz
Lęk, stres, stan obniżonego nastroju i depresja. Wszyscy jesteśmy na nie narażeni. Niestety depresja niejednokrotnie prowadzi do samobójstwa. O ile każdy z nas narażony jest na przeżywanie ciężkich chwil np. śmierć bliskich, utrata pracy, zdrada, niesprawiedliwa ocena za wykonaną pracę czy nielojalność otoczenia, tak w różny sposób radzimy sobie w sytuacjach kryzysowych. Jeśli jesteśmy dorośli to istnieje większe prawdopodobieństwo, że poradzimy sobie z problemami sami bądź skorzystamy z pomocy specjalistów. Niestety dzieci i młodzież często nie proszą o pomoc wprost a wysyłają subtelne sygnały, których my dorośli nie zauważamy bądź je bagatelizujemy.
W środowiskach młodzieżowych winą za rosnącą liczbę samobójstw ponoszą „dobrodziejstwa” współczesnego świata, szybkie tempo życia, wszechobecna rywalizacja czy kult piękna. Dodatkowo sam okres dojrzewania jest kryzysowym etapem życia, gdyż kończy się okres dzieciństwa a rozpoczyna podróż w nieznane, dorosłe życie. Kiedy nałożymy na te czynniki zmiany fizjologiczno – neuronalne zachodzące w mózgu połączone z gotowością do podejmowania zachowań ryzykownych wówczas dopełnia się obraz trudnej sytuacji w jakiej znajduje się młody, dojrzewający człowiek.
Polska należy do krajów z największą liczbą samobójstw w grupie młodzieży. Statystyki są bardzo dramatyczne i pokazują, że w 2021 roku na swoje życie targnęło się 5201 osób. W województwie zachodniopomorskim w ubiegłym roku odnotowano 594 próby samobójcze. Niestety to tylko część prawdy i o tym należy pamiętać, gdyż podejmowanych prób może być nawet stukrotnie więcej niż zgonów.
W swojej praktyce terapeutycznej obserwuję niepokojący wzrost stanów depresyjnych, samookaleczeń i myśli samobójczych. Młodzież nie radzi sobie z kumulacją emocji, natłokiem wymagań i oczekiwań. Kiedy rozmawiamy o przytłaczających oczekiwaniach niejednokrotnie okazuje się, że są one jedynie (albo aż!) wytworem powstałych na przestrzeni lat przekonań. W konfrontacji z rzeczywistością okazuje się dość często, że młodzież myśli, że właśnie tego się od nich oczekuje, spodziewa i wymaga a w gruncie rzeczy są to ich własne „ograniczenia i stawiane poprzeczki z którymi mierzą się każdego dnia”.
Istnieją fora na których osoby w depresji dzielą się swoimi lękami, planami, bezsilnością i próbami samobójczymi. Istnieją też takie na których padają pytania „jak to zrobić? jak przygotować się do samobójstwa?”. Większość z tych osób szuka jednak w sieci wsparcia, zrozumienia czy powodu dla którego nie powinien właśnie tego zrobić. Oznaczać to może, że każda z tych osób jest bardzo samotna, nie ma wsparcia, pomocy bądź nie potrafi o nią poprosić.
Dlatego tak ważne jest bycie blisko dziecka bez względu na to ile ma lat, obserwacja zmiany jego zachowań i słuchanie tego co mówi. Kiedy ktoś z naszych bliskich zaczyna się „dziwnie” zachowywać nie zwalajmy zawsze winy na lenistwo i niechęć do działania. Owszem, każdy z nas nosi na grzbiecie małego leniucha jednak nie zawsze brak mocy nim jest. I tak jak nie każde „nie mam siły wstać z łóżka, umyć się i żyć” jest depresją, tak może nią być „mamo, tato nie mam już siły, jestem beznadziejny i chcę stąd zniknąć. Czuję, że niedługo mnie już tu nie będzie”. Czasami nie padają żadne słowa tylko ten człowiek obok nas po prostu „gaśnie w oczach”. Najważniejsza jest zawsze bliskość, czujność i relacja którą jesteśmy w stanie zbudować od pierwszych chwil życia z naszym dzieckiem. .
Pomimo, że depresja jest zaburzeniem złożonym podaje się jej trzy główne źródła:
- Biologiczne, czyli choroby oraz lekarstwa jakie przyjmujemy mogą przyczyniać się do powstania depresji. Niestety podłoże genetyczne nie jest w tym przypadku bez znaczenia jednak nie należy też traktować jej w kategoriach dziedziczenia. Depresje zdarzają się w rodzinach również z powodu wzorców jakie tam widzą. Co to oznacza? Jeśli mama, tata jest osobą depresyjną to dziecko zaczyna patrzeć na świat „oczami rodzica”, postrzega problemy podobnie jak on, jest lękowy jak on. Pesymizm rodzica pokazuje świat i życie w negatywnym świetle. Badania pokazują, że proces ten można odwrócić, można przywrócić dziecku właściwą perspektywę i widzenie świata.
- Psychologiczne źródło pojawienia się depresji to zasadniczo zniekształcenia w postrzeganiu siebie, innych, świata, błędy w myśleniu i nieumiejętność radzenia sobie z problemami. Dużą rolę w tym aspekcie odgrywa wyuczony sposób widzenia świata, który otrzymujemy jako „dar” od swoich najbliższych i ważnych osób w naszym życiu.
- Społeczne źródło depresji upatruje się w otoczeniu, rodzinie, bliskich osobach, niesprawiedliwości i nierównym traktowaniu przez innych. Obecnie zachorowalność na depresję jest znacznie wyższa niż kilkadziesiąt lat temu a istniała już ona za czasów Hipokratesa.
Warto pamiętać, że w okresie dojrzewania z jednej strony nastolatki doświadczają w sposób naturalny depresyjności, która wyraża się poprzez słuchanie specyficznej muzyki i ubiór, pesymistyczne poglądy i opinie na temat ludzi i całego świata. Natomiast z drugiej strony odczuwają utratę dzieciństwa, co do którego mają ambiwalentne uczucia, gdyż długo na to czekali, a jednocześnie boją się odpowiedzialności jaką niesie ze sobą okres dojrzewania i sama dorosłość.
Jakie symptomy występujące w dłuższym okresie powinny nas zaniepokoić?
- Zmienne nastroje, drażliwość, wybuchowość, agresja
- Uciekanie w samotność, smutek
- Przygnębienie, brak motywacji do działania
- Kłopoty z nauką i koncentracją
- Ucieczki z domu
- Zaniedbanie bądź całkowita rezygnacja z hobby, brak zainteresowań
- Regularne picie alkoholu lub zażywanie narkotyków
- Autoagresja – cięcie się
- Brak apetytu bądź nadmierny apetyt
- Kłopoty ze snem
- Lęki, niepokój
- Nadmierna wrażliwość na krytykę
- Objawy somatyczne (np. nieustanny ból głowy, brzucha)
- Nastawienie typu: „to nie ma sensu… nic nie ma sensu… po co mam żyć … nie poradzę sobie w życiu … nic nie osiągnę … do niczego się nie nadaję … jestem beznadziejnym przypadkiem …przyszłość nie istnieje …”)
Podczas leczenia depresji należy działać szybko i zdecydowanie, a samo leczenie może mieć różne formy. Czasami wystarczy zainteresowanie i rozmowa z bliską osobą, podzielenie się swoimi problemami co stanowi realne wsparcie.
Jednak w przypadku głębszej depresji, zwłaszcza gdy występują zachowania autoagresywne tj. samookaleczenia, narkotyki, zaburzenia odżywiania bądź zagrożenie samobójstwem, leczenie wymaga terapii i regularnych spotkań z psychoterapeutą bądź psychologiem. W sytuacji, kiedy nastolatek zupełnie stracił chęć i motywacje do życia, a jego zły stan się przedłuża, należy zastosować leczenie łączone, czyli farmakoterapię oraz psychoterapię. Niekiedy wskazana jest hospitalizacja.
Pamiętajmy!!!
Dobre życie wymaga pewnych umiejętności i można się ich nauczyć w każdym momencie naszego życia.
Depresję natomiast można skutecznie leczyć oraz jej zapobiegać.
Samobójstwo to choroba samotnej duszy …. nie pozwól na to nikomu, reaguj !!
Statystyki: Komenda Główna Policji
Samobójstwa nastolatków – dlaczego oficjalne statystyki pokazują tylko część prawdy, Śledztwo w liczbach, 21.10.2020 Daniel Rząsa.
www.psychotekst.pl